Yapı Ürünlerinde Neden Test Uygulanır?
Mühendis ve teknisyenler, yapı ürünleri ve sistemlerini tasarlarken belli teknik özellikleri sağladığını öngörmekte ve sistemleri buna göre tasarlamaktadır.
Daha doğrusu yapı ürünleri için öngörülen teknik özellikleri sağlayabilmesi için malzeme ve mühendislik tasarımları yapılmaktadır. Tasarımda mühendisler, malzeme seçimini yaparak ürünleri seçtikleri malzemelere göre boyutlandırmaktadır. Firmalar da ürün gamlarını farklılaştırmak için veya fikri sınai haklar sebebiyle ürünlerini farklılaştırmak amacıyla farklı tasarımlarda ürünler ortaya çıkarmaktadırlar. Farklı tasarımın nedeni bazen de sistem optimizasyonunda daha ekonomik bir tasarım yapmak olabilmektedir.
Tasarımda dikkate alınan parametreler gerçekte karşımızı çıkan durumdan farklı olabilmektedir. Yani tasarımda öngörmediğimiz bazı parametreler, gerçek koşullarda mevcut olabilmektedir. Bu da, tasarlanan ve üretilen yapı ürününün gerçek yükler altında beklenenden daha düşük bir mertebede fail olmasıyla sonuçlanabilmektedir. Herhangi bir fail durumu da mühendislerin asla karşılaşmak istemeyecekleri mesleki bir olaydır. Malzeme ve yapı ürünlerinin göçme durumlarını sadece mekanik yükler altında göçme durumu olarak değerlendirmemek gerekir. Durabilite etkileri altında malzeme performansının giderek zayıflaması ve mekanik etkilere karşı zamanla dayanımının düşmesi de sonuçta bir göçme ile sonuçlanacaktır.
Tüm bunların yanında farklı amaçlar için üretilen yapı ürünlerinin, kendisinden beklenen performansı sağlayamıyor olması da malzeme için bir başarısızlıktır. Yapısal dayanım ve stabilite dışında örnek olarak, ısıl iletkenlik, akustik iletkenlik ve yangın performansı verilebilir. Örneğin, ısıl iletkenliği belirli bir değerin altında olduğu iddiası ile üretilen bir malzeme veya sistemin performansı, öngörülen ısıl yalıtımdan daha kötü ise, yapıda öngörülen ısıl performans elde edilemeyecektir. Buna bağlı olarak enerji sarfiyatı öngörülenin üzerinde olacaktır. Benzer şekilde, akustik performans da değerlendirilebilir. Eğer bir akustik yalıtım malzemesinin performansı, öngörülen değerden daha kötü ise mekanlar arasında ses geçişi sağlanacaktır. Böylece malzemenin uygulandığı proje başarısızlığa uğrayacak ve yapılan iş boşa gitmiş olacaktır. Daha sonrasında bu malzeme ek yapılması gerekecektir. En kötü senaryoda, uygulanan ses yalıtım malzemesi sökülerek yenisi ile değiştirilmek zorunda kalınacaktır. Yangın performansının projede öngörülenden farklı olması ise en korkulan durum olmalıdır. Bir yapının başına ömrü boyunca genellikle hiç gelmeyecek olan yangın durumu yapıda oluştuğunda, yapıdaki sistemlerin performansı, öngörülenden farklı ise, binada can kayıplarına neden olabilecektir. Aslında yangına dayanıklılık durumundaki tehlike ile mekanik dayanım ve stabilite durumundaki tehlike birbirine benzerdir.
Yukarıda sayılan performans gerekleri, malzeme ve yapı sistemlerinin yapıda kullanılacağı yerlere ve kullanım amaçlarına göre belirlenir. Buna göre tasarım mühendislerinin tasarımda dikkate aldıkları kriterlerin gerçekçi olup olmadığı laboratuvar deneyleriyle belirlenir. Genellikle de teorik yaklaşımlarda gözden kaçırılan hususlar, deneysel çalışmalarda tespit edilir. Bu eksiklikler giderilerek malzemeler yeniden tasarlanır ve test edilir. Öngörülen performansı sağlayan malzemenin kullanımına testler sonucunda onay verilir. Test laboratuvarının test uygulanan alanda ISO IEC 17025 esaslarına göre akredite edilmiş olması şarttır. Aksi takdirde, test kurumunun uyguladığı testler üçüncü şahıslar tarafından denetlenmediği için testlerin ve laboratuvarın güvenilirliği sorgulanır. Bu konudaki blog yazımızı sonraki paylaşımlarımızda bulabilirsiniz.
